Lánshæfismat og lánastofnanir.

Eftir svokallað bankahrun þegar milljörðum af sparifé landsmanna var stolið í innanbanka ránum var af hálfu stjórnvalda komið á sérstöku stjórnkerfi er kallast greiðslumat.

Til hvers átti þetta svonefnda greiðslumat að vera?

Í upphafi var sagt að greiðslumatið ætti að vera til þess að kanna áður en lán væri veitt hvort viðkomandi gæti staðið undir þeirri greiðslubyrði er yrði eftir lántökuna með hliðsjón af tekjum viðkomandi.

Hver er reynslan af þessu greiðslumati?

Reynslan af greiðslumatinu er nákvæmlega sú sama og var síðustu 80 til 100 árin í íslensku bankakerfi. M.ö.o. ef viðkomandi væntanlegur lánþegi ekki á vin, ættingja eða annars konar velgjörðarmann innan bankakerfisins fær hann/hún ekki lán.

Eftir viðtöl við all marga aðila sem farið hafa í greiðslumat sem hafa fengið synjun á láni frá bönkum og lánastofnunum hefur komið fram hve rotið þetta kerfi er.

Fólk sem býr í leiguhúsnæði og greiðir 140 þús. upp í 220 þúsund krónur í leigu á mánuði hefur verið synjað um lán þar sem greiðslubyrðin af láni sem óskað var eftir yrði 70-120 þúsund krónur á mánuði.

Þegar lána- eða bankastofnanir eru krafðar um skýringu er í fyrstu neitað um skriflegar skýringar á niðurstöðum útreikninga og þarf að beita hörku til þess að skilað sé skriflegum skýringum svo hægt sé að sjá samhengi í niðurstöðum.

Það skal tekið fram að umrætt greiðslumat er leið stjórnvalda til þess að láta íslendinga greiða upp í það tap sem varð vegna fjármuna er hurfu í bankaránunum. Greiðslumat í banka kostar tæpar 10.000 krónur.  

Þegar bornar eru saman niðurstöður greiðslumats hjá tveimur eða fleiri stofnunum eru forsendur útreikninga ekki á neinn hátt í takt við raunveruleikann. Það eru ekki sömu grunnþættir notaðir hjá tveimur eða fleiri stofnunum við umrædda útreikninga ef eitthvað er að marka þau gögn er fengist hafa. (Ath. Undirritaður fór fram á greiðslumat í þeim tilgangi að sjá svart á hvítu hvað þarna væri um að ræða. Hafði enga þörf fyrir lánsfé).

Sem dæmi um þá heimsku er ræður ríkjum hjá lánastofnunum er það að viðkomandi greiðslumatsþegi er skildaður til að eiga bifreið samkvæmt útreikningum er fengist hafa frá þessum aðilum með tilheyrandi kostnaði upp á hundruð þúsunda á ári (ath. Undirritaður á ekki bifreið). Rekstrarkostnaður heimilis var 70.000 krónum hærri á mánuði en raunkostnaður.

Þrátt fyrir að undirritaður legði til hliðar 140.000 kr. í hverjum mánuði var niðurstaða greiðslumats samkvæmt útreikningum af hálfu starfsmanna viðkomandi stofnunar að eftirstöðvar væru aðeins 89 kr. á mánuði til að endurgreiða lánið.

Annað dæmi kona í góðri stöðu sem greiðir 190.000 kr. í húsaleigu á mánuði var synjað um lán til íbúðarkaupa þar sem greiðslubyrði af láninu yrði nálægt 140.000 krónur á mánuði. Var henni synjað um lánveitingu af þremur lánastofnunum. Konan hafði áhuga á að lækka leigukostnaðinn og greiða sjálfri sér húsaleiguna með því að eignast eigið húsnæði. Þess ber að geta sérstaklega að umrædd lán ef veitt eru verða að vera tryggð með veði í fasteign og verðmæti veðsins verður að vera að minnsta kosti 20% hærra en lánsfjárhæðin.

Á sama tíma og þessi skrípaleikur sem líkja má við fjárplógsstarfsemi af hálfu stjórnvalda og viðkomandi lánastofnana er skipulagslaust veitt lán án nokkurra trygginga til þeirra sem eru í náðinni hjá ráðandi öflum eða trygg vináttubönd og skyldleiki (ættartengsl).

Rétt þykir að benda á það að á sama tíma og umrædd fjárplógsstarfsemi er í gangi af hálfu lánastofnana er farið að krefjast greiðslu fyrir alla þjónustu bankakerfisins nema geymslu fjárins. Farið er að krefjast greiðslu fyrir að taka út fjármuni af bankareikningum og því stutt í að geymslugjaldi fyrir geymslu fjármuna verði komið á.

Ein er sú þjónusta sem farið er að bera á hjá bankastofnun og það er þjónusta sem fellur undir njósnastarfsemi í víðasta skilningi. Starfsmenn hringja í viðkomandi viðskiptaaðila sem á innlánsreikninga og tilkynna um nýja þjónustu bankans. Starfsmennirnir fari yfir reikninga viðkomandi og spyrja hvort það sé eitthvað sem hægt sé að gera fyrir viðkomandi reikningseiganda. Er þarna komið á fullkomið persónu njósnakerfi af hálfu viðkomandi lánastofnunar.

Ef að trygg veð hefðu verið fyrir öllum þeim milljörðum sem hurfu í lánveitingum til  manna sem aldrei ætluðu sér að standa skil með endurgreiðslum á fjármagninu (þ.e. bankaránunum) stæði íslenskt samfélag betur í dag en raun ber vitni. Lánveitingar til framkvæmda sem aldrei stóð til að yrði farið í. Fjármagninu var velt á milli bankareikninga og gervifyrirtækja í mörgum löndum í þeim tilgangi einum að láta það hverfa úr augsýn íslenskra stjórnvalda.

Ummæli eins af stjórnendum lánastofnunar lét hafa það eftir sér í yfirheyrslum að hann hefði aldrei gefið fyrirmæli um að tiltekin lán væru veitt. Með þessu er hann að segja að hann sem slíkur, yfirmaður bankans, hafi aðeins verið nafn í stjórn bankans án þess að starfsmenn hans þyrftu að taka tillit til hans fyrirmæla. Ef þetta er rétt hjá honum hefði hann, ef einhver skynsemi var til hjá honum, átt að segja af sér eða aldrei að taka við starfinu. Yfirmenn framkvæmda, af hvaða toga sem er, eru ábyrgir fyrir gjörðum undirmanna sinna (mistökum eða afglöpum) vegna lélegrar stjórnunar eða lélegs eftirlits af hálfu yfirmannanna.

Kristján S. Guðmundsson

Fv. skipstjóri.