Réttlæti, ranglæti

MIKIÐ fjölmiðlafár varð fyrir stuttu vegna meints misréttis er börn eiga að hafa orðið fyrir á vistunarheimilum á vegum hins opinbera.

Það misrétti sem getið er um í sambandi við vistunarheimilin er smámunir í sambandi við misbeitingu valds alþingismanna á fórnarlömbum seinni heimsstyrjaldar, 1939–1945.

Á styrjaldarárunum gerðust válegir atburðir þar sem fjöldi manna lét lífið án þess að hafa unnið til saka. Þar á meðal voru fjöldi íslenskra sjómanna sem létust er skip sukku, er þeir voru skipverjar á eða farþegar.

Á fyrstu tveimur árum styrjaldar fórust margir sjómenn og í sárabætur fengu eftirlifandi aðstandendur greiddar bætur (skaðabætur) sem voru vart meira virði en þegar plástur án annarra umbúða er settur á svöðusár. Bætur þessar voru þó það að hjálp var að þeim í fyrstu eftir áfallið.

Svo bar við að ein ung kona sem missti manninn sinn fékk greiddar skaðabæturnar. Þar sem hún var barnlaus og í góðri vinnu taldi hún sig hafa heimild til að ráðstafa þeim fjármunum er hún fékk í bætur án þess að spyrja alþingismenn um leyfi. Keypti hún sér pels og skartaði honum, glæsileg ung kona.

Þetta spurðist út og barst til eyrna alþingismanna sem brugðust ókvæða við bruðli konunnar.

Á þessum tíma; 1941, var tryggingafélag á Íslandi, sem hafði tryggt sum af þeim skipum sem fórust, á heljarþröminni og var komið í greiðsluþrot.

Brugðust þessir guðir eða landsfeður (alþingismenn) illa við allir nema einn, Guðmundur Í. Guðmundsson alþingismaður. Samþykktu alþingismenn að bætur til handa eftirlifendum þeirra er fórust með íslenskum skipum yrðu frystar í ákveðinn árafjölda til þess að bjarga tryggingafélaginu frá gjaldþroti. Var þessi ákvörðun Alþingis um að fresta greiðslum til bjargar tryggingafélaginu skýlaust brot á stjórnarskránni sem var í gildi þá en landið hafði ekki verið slitið að fullu frá Danaveldi.

Þessir 41 af landsfeðrunum voru ekki að hugsa um velferð þeirra sem eftir lifðu (konum og börnum). Þeirra hugsun náði aðeins til þess að bjarga tryggingafélaginu þar sem margir þeirra voru hluthafar.

Afleiðingar þessara gerræðislegu aðgerða af hálfu alþingismanna, þrátt fyrir kröftug mótmæli fulltrúa stéttarfélaga sjómanna og eins þingmanns, voru alvarlegar. Ekki eru upplýsingar fyrir hendi um það að alþingismenn hafi hugað að afleiðingum gerða sinna svo sem hvað varðar uppflosnuð heimili og tap eigna hjá þeim er urðu fyrir áfallinu.

Mörg heimili börðust í bökkum eftir áfall við að missa fyrirvinnuna. Sum heimili flosnuðu upp og börnum komið fyrir og margir gátu ekki haldið í eigur sínar sem voru skuldsettar. Afleiðingarnar voru því miklar og varanlegar fyrir margar fjölskyldur.

Reisn þessara höfðingja náði ekki lengra en að eigin hag. Þeir vörðu eigin eigur á kostnað þeirra sem minna máttu sín.

Vegna verðfalls á peningum frá því að greiða átti skaðabæturnar út og þar til greitt var sjö til átta árum seinna var mikið. Sem dæmi um bætur sem greiddar voru út árið 1949 má geta þess að barn sem missti föður sinn 1941 fékk árið 1949 greiddar rétt rúmar átta hundruð krónur sem bætur. Voru það sem svarar áttunda part af því sem viðkomandi unglingur þénaði fyrir rúmlega tveggja mánaða vinnu á árinu 1949.

Aðeins einn af 42 þingmönnum mótmælti þessari geræðislegu ákvörðun og afskiptasemi þingmanna af velferð annarra þegar eiginhagsmunir þingmanna vógu þyngra en réttur þeirra sem áttu um sárt að binda.

Ámóta eiginhagsmunagæsla átti sér stað þegar þingmenn Þjóðarleikhússins (Alþingis) 63 að tölu samþykktu að svipta stóran hluta þegna íslensks samfélags rétti sínum til grunnlífeyris en tryggðu sjálfum sér rétt til að fá greiddan grunnlífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins með ákvæði í lögum um að greiðslur úr lífeyrissjóðum skerði ekki greiðslur grunnlífeyris en allar aðrar tekjur skerða þennan rétt.

Fáfræði og heimska þessara leikara er ótakmörkuð því með þessu voru þeir að stela af þegnunum lögbundnum lífeyri sem greitt hafði verið iðgjald til í áratugi. Framferði leikaranna sýnir svo að ekki verði um villst að eiginhagsmunir þessara manna ganga framar hagsmunum þjóðarinnar.

Allar lagabreytingar sem snúa að skerðingu á kjörum ráðamanna þjóðarinnar er talið brot á stjórnarskránni en snúi skerðingin að hinum almennu þegnum þjóðfélagsins er það bara lagasetning. Hinir hámenntuðu lagaspekingar (að eigin mati) sem fengnir eru til að gefa álit sitt á hinum ýmsu lagasetningum og njóta góðs af framferði þingmanna þegja þunnu hljóði þegar um er að ræða ákvæði er ekki snerta þeirra hagsmuni.

Væri verðugt verkefni fyrir Íslendinga að krefjast skipunar nefndar til að rannsaka lögbrotið frá 1941–1942 og lögbrotið frá 1993 og sjá hvernig eiginhagsmunir þingmanna ráða gjörðum þeirra á þingi en ekki þjóðarhagur sem þeir eru kjörnir til að sinna.

Höfundur er fyrrv. skipstjóri.